Przystosujmy sektor leśno-drzewny do wyzwań jutra
Aby złagodzić skutki zmian klimatycznych, Unia Europejska wprowadziła ambitne cele, które zobowiązały do osiągnięcia przez kraje członkowskie neutralności klimatycznej do 2050 roku. Wprowadzone prawo nakłada także dodatkowe działania ograniczające emisje gazów cieplarnianych netto o co najmniej 55% do 2030 roku w porównaniu z poziomem z 1990 roku. Należy zatem szukać takich rozwiązań, które umożliwią realizację tych założeń już w krótkim horyzoncie czasowym. W sektorze leśnym cele te skupiają się głównie na zwiększaniu zalesiania, jednakże pozytywne skutki tego procesu odczujemy za kilkanaście, kilkadziesiąt lat. W tym kontekście warto rozważyć możliwość usprawnienia leśnego łańcucha dostaw w Polsce, aby zapewnić optymalne wykorzystanie pozyskiwanego drewna, a także zminimalizować negatywne oddziaływanie na środowisko.
Nie przestaniemy pozyskiwać drewna, ale możemy usprawnić jego dystrybucję
Surowiec drzewny jest źródłem wielu produktów niezbędnych w codziennym życiu. Jest to materiał niezastąpiony, który warunkuje działalność licznych sektorów polskiej gospodarki. Jego zrównoważone pozyskanie jest zapewnione przez akty prawne regulujące wielkość pozyskania, natomiast prawidłowa jego dystrybucja zależy od efektywności łańcucha dostaw.
Leśny łańcuch dostaw zaczyna się na obszarach pozyskiwania drewna, gdzie drzewa są ścinane, usuwane są gałęzie (okrzesywanie), a następnie docinane na zamówiony wymiar (sortyment). Przy okrzesywaniu i wyrabianiu sortymentów powstają pozostałości pozrębowe, które mogą służyć jako drewno energetyczne i w tym celu są zwykle rozdrabniane (zrębkowane) na obszarze pozyskania. Zarówno sortymenty i zrębki dostarczane są bezpośrednio do tartaków, celulozowni, ciepłowni lub innych zakładów przetwórczych.
Czy leśny łańcuch dostaw w Polsce jest przygotowany na zmiany?
Przed łańcuchem dostaw sektora leśno-drzewnego w Polce stoi wiele wyzwań natury ekonomicznej i społecznej. Po pierwsze, duże rozdrobnienie prac leśnych oraz ograniczona informacja o przepływie surowca pomiędzy uczestnikami łańcucha dostaw utrudniają efektywne wykorzystanie kadr i sprzętu, zwiększają zużycie paliwa i inne koszty operacyjne. Po drugie, polskie lasy coraz częściej zmagają się ze skutkami gradacji szkodników lub występowaniem klęsk żywiołowych. W takich sytuacjach, znaczne ilości surowca muszą być wywiezione z lasu w jak najkrótszym czasie, co komplikuje organizację prac leśnych. Po trzecie, transport drewna, głównie ciężki transport drogowy na duże odległości, wiąże się z istotną emisją gazów cieplarnianych. Jeśli skupimy się tylko na transporcie drewna wielkowymiarowego i średniowymiarowego, to według najnowszych danych, w Polsce pozyskuje się rocznie około 42 mln m3 tych sortymentów. Do transportu tego surowca do zakładów produkcyjnych, biorąc pod uwagę średnie odległości wywozu i średnią ładowność pojazdów, potrzeba około 1,4 mln ciężarówek, co powoduje emisję ekwiwalentu CO2 rzędu 200 tys. ton.Ta estymacja dotyczy jednak transportu tylko w jedną stronę, dlatego rzeczywista sytuacja przedstawia się gorzej.
Ponadto, w najbliższych latach na skutek adaptacji drzewostanów do warunków klimatycznych, rozdrobnienie prac leśnych będzie tylko wzrastać, co niesie za sobą wzrost kosztów i emisji gazów cieplarnianych. Niedobory kadrowe również będą coraz bardziej widoczne. Dlatego optymalizacja logistyki przepływu drewna jest konieczna zarówno z ekologicznego, jak i ekonomicznego punktu widzenia. Zwłaszcza że najbardziej energochłonne ogniwo łańcucha – transport drogowy – zostanie objęty Europejskim systemem handlu emisjami ETS2 już za trzy lata.
Co chcemy uzyskać?
Sektor leśno-drzewny może znacząco przyczynić się do łagodzenia zmian klimatycznych, jednak efektywność leśnego łańcucha dostaw w Polsce nie została dokładnie zbadana. Planujemy zatem przeanalizować potrzeby optymalizacji łańcucha dostaw surowców wielko – i średniowymiarowego oraz biomasy przeznaczonej na cele energetyczne w kontekście postępującej fragmentacji działalności leśnej.
Efektem projektu będzie opracowanie metody koncentracji prac leśnych i optymalizacji transportu surowca z lasu do zakładów przetwórczych w ramach innowacyjnego podejścia w kontekście polskim – modelowania przepływów surowca za pomocą symulacji zdarzeń dyskretnych. Dodatkową, specyficzną korzyścią proponowanego modelu jest możliwość jego wykorzystania w sytuacji klęsk żywiołowych. Działania planistyczne w takim przypadku będą mogły być wspierane proponowanym przez nas narzędziem wspomagającym, pozwalającym na szybkie podejmowanie optymalnych decyzji w oparciu o bieżącą sytuację, co jest obecnie niemożliwe.
Projekt przyczyni się do zapewnienia zrównoważonego rozwoju zarządzanych lasów. Jego oczekiwane rezultaty dotyczą zarówno aspektów ekologicznych, ekonomicznych i społecznych. Korzyści gospodarcze i społeczne będą opierać się głównie na optymalizacji lokalizacji zadań pozyskaniowych oraz transportu surowca, co pomoże zredukować koszty operacyjne i podnieść efektywność sektora leśno-drzewnego. Doprowadzi to także do zmniejszenia negatywnego oddziaływania gospodarki leśnej na środowisko naturalne, co z kolei będzie miało pozytywny wpływ na ograniczenie zmian klimatycznych. W ten sposób sektor leśno-drzewny będzie lepiej przystosowany do wyzwań jutra.
Opracowanie: dr inż. Marta Trzcianowska
Projekt finansowany jest ze środków budżetu państwa, przyznanych przez Ministra Edukacji i Nauki w ramach Programu „Nauka dla Społeczeństwa II”
Kwota finansowania: 1 000 000 PLN
Tytuł projektu: Integracja łańcucha dostaw w leśnictwie jako instrument mitygacji skutków zmian klimatycznych
Kierownik projektu: dr hab. Tomasz Nurek, prof. SGGW.
